Футболда баҳсталаб мавзу бор – пеналти кимники? Пеналтидан урилган голда уни ишлаган футболчининг меҳнати каттароқми ёки аниқ амалга ошириб тўпни дарвозага киритган? Кўпчилик айтади, барча меҳнат уни ишлаган футболчиники, у тўпни жарима майдонига олиб келди, тепувчи эса ўз вазифасини бажарди холос. Шундайми ҳақиқатан?

Пеналти тепиш жуда нозик вазифа. Айниқса, босим жиҳатидан. Яъни, футболчи агар тўпни дарвозага киритса, худди амалга ошириш шарт бўлган ишни қилгандек бўлади. Кўп олқиш олмайди. Ҳатто тўпурарларнинг голлари сони ёзилаётганда қавс ичида пеналтидан урилганлари алоҳида кўрсатиб ҳам қўйилади. Қизиқ-да, бир ҳужумчи югуриб келиб, очиқ дарвозага гол урса, ўз меҳнати билан урилган голлар сирасига киради, “бу осон урилган гол” деб ҳеч ким алоҳида белгиламайди, аммо пеналти худди бир совғадек. Шунчаки, гол уришинг шарт, тамом. Эътибор берсангиз, пеналти тепилаётганда мухлислар ҳам жим бўлади – ижрочи ёлғиз қолади.

Мабодо ура олмаса-чи? Айбдорга айланади, маломат қилинади. Масалан, бир футболчи 25 метрли жарима зарбасидан тепиб гол урса – қаҳрамон, ура олмаса, ҳеч ким айбламайди, тўғрими? Шу жиҳатдан адолатсизлик бордек, гўё маълум ҳаракатни қила олгандаги олқиш қила олмагандаги маломат билан тенг пропорционал эмасдек. Демак, пеналти тепувчи инсон аслида оғир юкни елкасига олган бўлади. Айниқса, сўнгги дақиқаларда ёки кейини тузатиб бўлмас ҳолатда бўлса, янада оғир. Осон эмас.

Темур Кападзенинг миллий жамоадаги ҳолатини мана шунақа, пеналти тепувчи футболчига ўхшатаман. Шу маънодаки, миллий жамоамизнинг айни пайтда тушиб қолган ҳолат, Катанецнинг кетиши, футбол жамоатчилиги ва мухлислар орасидаги гап-сўзлардан келиб чиқсак, гўё агар у миллий жамоамизни жаҳон чемпионатига олиб чиқса, худди қилиши шарт бўлган вазифани тугатиб қўйгандек, агар олиб чиқа олмаса, асосий айбдор бўлиб қоладигандек. Гўё Сречко Катанец сўнгги дақиқаларда пеналти ишлади-ю, жароҳат олиб чиқиб кетди. Кападзе эса тўпни олиб, нуқтага ўрнатмоқда. Даҳшат, тўғрими?

Аслида тан олайлик, шу пайтгача қилинган ишни гол бўлиш имконияти 79 фоиз деб олинадиган пеналтигача олиб келишга ўхшамайди. Турли статистик сайтлар Ўзбекистоннинг жаҳон чемпионатига чиқиш имкониятини 90 фоиздан ортиқ баҳолаётган бўлса-да, асосий иш ҳали олдинда эканини билиб турибмиз-ку? Бизни олдинда асосий рақиблар Эрон, Қатар ва БАА билан учрашувлар кутиб турибди, иккитаси сафарда. Кападзе эса тўпни олди ва нуқтага ўрнатмоқда.

Қаранг, биз салкам ўттиз йилдан бери мундиал ишқида ёнамиз, футболимиз мустақил бўлдики, мана шу мақсад учун яралгандек, ҳаммаси, ҳамма ҳаммаси учун мана шу вазифа ўлчов қилинган. Қанчадан қанча мураббийлар ишлаб кетди, чет элдан, футбол ватани Англиядан, Бразилиянинг ўзидан, Россиядан, ўзимизнинг афсоналар ҳам уриниб кўришди – йўқ.

Япония ва Кореяни илк бор таниб оғзимизни очиб қолдик, Хитой девори баландлик қилди, баҳрайнлик Абдураҳмон йиғлатди, Қатарга бешинчи голни нишонламадик, Суриянинг дуранг қилганини билмай ҳам қолдик, эҳ-ҳе, нималар бўлмади. Яхши кунларимиз ҳам бўлди – қозоқларга жавобсиз тўрт гол, Маминовнинг чалқанча зарбаси, Кувайт билан камбэк, Тожиевнинг бош билан ҳет-триги, Эронда ва Японияда ғалабалар... Яхши кунлар ҳам бўлди, ҳа. Аммо биз ҳеч қачон жаҳон чемпионатига чиқа олмадик. 

Қизиғ-а, ўтмишга қарасак мақсадга эриша олмаган терма жамоамизнинг зўр нурли ўйинларини энтикиб эслаймиз-у, ҳозир мундиал остонасида турган жамоада шунақа эсланадиган ўйин йўқдек. Ростини айтинг, шунақа тасаввур қилганмидингиз мундиалга чиқишни?

Агар ўша кунларга қайтиб, қачондир, кимдир бизни жаҳон чемпионатига олиб чиқса, футболимиз тарихида қаҳрамонга айланади, унга хайкаллар қўйилади, деб ўйлардик, менимча. Ахир у шу пайтгача ҳеч қачон амалга ошмаган орзуимизга эриштиради, футболимиз нима учун яшаётган бўлса, ана шу вазифани уддалайди, даҳшат-ку бу? Қанақадир сўнгги дақиқаларда ажойиб зарба билан ҳал қилувчи голни урамиз, футболчи майдон бўйлаб югуриб кетади, стадион ларзада, ҳамма йиғлаган, бутун Ўзбекистонда байрам. Шунақа чиқилармиди ўзи мундиалга?

Йўқ. Ҳозир қарасак, бу бир оддий пеналтидек. Қатар дуранг ўйнаса, БАА ютқазса... Кападзе тўпни олди ва нуқтага ўрнатмоқда.

Ўша пеналти ўлгурни дарвозага аниқ йўллаган тақдирда ҳам, бу шунчаки пеналти экани, юзтадан етмиш тўққиз футболчи уддалай оладиган вазифа эканини айтиб тураверамиз. Шу пайтгача ўндан ортиқ мураббийлардан бирортаси ҳам амалга ошира олмаган ишни уддалаш қачондан бери юзтадан етмиш тўққиз бўлиб қолди, билмай ҳам қолдик.

Бу ноҳақлик. Формат ўзгариб кетган бўлсаям, қирғизлар ва корейсларни ютиб кўп очколарни Катанец мерос қилиб кетган бўлса ҳам, бу ноҳақлик. Пеналти бўлганда ҳам бу жуда қийин пеналти, оғир пеналти. Кападзе муваффақиятсизликка учраса, Абрамов, Қосимов, Бабаянлар каби оқловчилар топа олмайди, Салков каби қочишга макони йўқ, Инилеев каби «боримиз шу» дея олмайди.

Юқоридаги саволга жавоб шу: пеналти голни урганники. Чунки пеналти ишлаган футболчи шунчаки ўз вазифасини бажарди холос. Бутун босим, бутун масъулиятни елкасига оладиган, яна бунга ўз ихтиёри билан қарор берадиган футболчи бошқа. Унинг вазифаси оғирроқ. Унинг меҳнати каттароқ.

«Озоди»даги ғалаба деганда кўпчилик ўша Бақоевнинг голи ҳал қилган 2012 йилдаги учрашувни эслаяпти, аммо бизникиларнинг у ерда бошқа ғалабаси ҳам бор. Кападзе 2012 йилдагисида таркибда йўқ эди, аммо 2009 йилда “Бунёдкор” билан “Персеполис”ни 1:0 енгиб келганимизда Темур таркибда бор эди. Ягона голни пеналтидан Ривалдо урган. Ўша пеналтини эса Темур Кападзе ишлаганди.

Бу сафар ҳаммаси бошқача. Пеналтини Темур Кападзе тепади. У тўпни олди ва нуқтага ўрнатмоқда.

Қаҳрамон Асланов